Programma Leefomgeving van de toekomst

Inleiding Leefomgeving van de toekomst

Wij willen een leefomgeving die ook voor onze komende generaties duurzaam, veilig en gezond is. De bodem, het water en de lucht, de natuur, gebouwen en wegen en paden zijn allemaal onderdeel van onze leefomgeving. Door klimaatverandering komt onze leefomgeving onder druk te staan. We zullen ons moeten aanpassen aan veranderende weersomstandigheden zoals hitte, droogte en het vaker voorkomen van hevige neerslag. Ook willen we anders omgaan met energie en grondstoffen. Aan de hand van de energietransitie - waaronder ook de warmtetransitie valt- en de circulaire economie willen we het verbruik van grondstoffen terugdringen en het hergebruik van grondstoffen stimuleren. Het moet anders. Hoe dat moet, onderzoeken we vooral proactief en samen; de gemeente met haar inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Als Noordoost-Twentse gemeenten bundelen we de krachten in het samenwerkingsverband de Energie van Noordoost Twente.

Wij haken aan bij de landelijke doelstelling dat in 2030 55% minder CO² uitstoot moet zijn en 50% van de energie duurzaam moet zijn opgewekt. Dat is ambitieus en hiervoor moeten de komende jaren de nodige inspanningen geleverd worden.

Trias Energetica: eerst besparen, dan opwekken

We hanteren in alle inspanningen het principe van de Trias Energetica:

Beperken van het energieverbruik door verspilling tegen te gaan.

Energie die niet verbruikt wordt, hoeft ook niet opgewekt te worden. We zetten daarom maximaal in op besparen. Door onze eigen gebouwen te verduurzamen, maar ook door inwoners en bedrijven te faciliteren en te stimuleren in het nemen van energiebesparende maatregelen en het ondersteunen van initiatieven.

Gebruik maken van energie uit duurzame bronnen (zoals zon, wind, water).

We beperken we ons tot de opgave die minimaal noodzakelijk is vanuit de RES, met een maximale inzet op zon op dak. We zetten in op een sterke lobby om ruimte te creëren voor alternatieven voor windenergie binnen de opgave van de Regionale Energie Strategie (RES). We faciliteren en stimuleren we gebouweigenaren om hun warmtevraag duurzaam op te wekken, bijvoorbeeld aan de hand van (hybride) warmtepompen. Voor de productie van warmte willen we ook gebruik maken van het potentieel aan biogas en/of groengas in Tubbergen. De ontwikkelingen binnen het thema duurzaamheid gaan razendsnel. Nieuwe technieken, zoals bijvoorbeeld waterstof of geothermie zijn in opkomst. We volgen de ontwikkelingen en zullen inspringen en bijsturen op kansen die zich via nieuwe ontwikkelingen en technieken (bijvoorbeeld waterstof of geothermie) voordoen.

Zo efficiënt mogelijk gebruik van (fossiele) energiebronnen om in de resterende energiebehoefte te voorzien;

Sommige woningen zijn lastiger te verduurzamen dan anderen. Ook zullen er bedrijven blijven die behoefte hebben aan gas voor hun productieprocessen. Biogas en/of groengas kunnen oplossingen bieden voor deze gebouwen. Echter moeten we er rekening mee houden dat we nog lange tijd fossiele energiebronnen nodig hebben; deze zullen dan zo efficiënt mogelijk worden ingezet.

Samen aan de slag

De energietransitie is een forse opgave waar we gezamenlijk – inwoners, ondernemers én overheid - voor aan de lat staan. We nemen hierbij als gemeente een proactieve houding in en nemen inwoners en ondernemers mee in de opgave die er ligt. We faciliteren en ondersteunen initiatieven die een bijdrage leveren aan het verduurzamen van de gemeente. Hierbij bewaken we de integraliteit en houden we ook de samenhang met andere beleidsterreinen (landelijk gebied, sociaal domein, volkshuisvesting) in beeld en benutten kansen die zich voordoen.

Energie van Noordoost Twente

We staan als Noordoost-Twentse gemeenten allemaal voor dezelfde (forse) opgave in de energietransitie. Door krachtenbundeling, kennisdeling en coördinatie in de opgaven waar we gezamenlijk voor staan, bereiken we meer dan iedere gemeente voor zich zou doen. Een aantal jaren geleden is hiervoor het samenwerkingsverband Energie van Noordoost Twente opgestart. Deze samenwerking bouwen we de komende periode verder uit.

Klimaatvisie

De leefomgeving van de toekomst gaat verder dan alleen de energietransitie. Met de ondertekening van het klimaatakkoord hebben we ons gecommitteerd aan de bredere opgave om uiteindelijk in 2050 klimaatneutraal te zijn. Naast elektriciteit en warmte gaat het om thema's als klimaatadaptatie, circulaire economie, infrastructuur en mobiliteit, natuur en landschap en de landbouw. Daartoe gaan we de heldere keuzes maken: wat zijn we verplicht om te doen, waar ligt onze extra ambitie, wat is onze rol? Daarbij kijken we vanuit een integrale visie en context en leggen waar mogelijk verbindingen met thema’s en vraagstukken in de andere programma’s.

Actielijnen

Het programma Leefomgeving van de Toekomst kent een dynamische agenda. Jaarlijks leiden nieuwe inzichten tot aanvullingen en wijzigingen. De uitkomsten uit de visie en uitvoeringsagenda kunnen leiden tot aanpassing en aanvulling van de actielijnen. Binnen het programma worden drie actielijnen geformuleerd.

Verduurzamen - Op weg naar energieneutraal en aardgasvrij wonen & werken
Opwek - Duurzame energievoorziening
Mobiliteit & (maatschappelijk verantwoord) Inkopen

Actielijn 1 Verduurzamen - Op weg naar energieneutraal en aardgasvrij wonen en werken

Actielijn 1

In 2030 zijn twee miljoen Nederlandse woningen van het aardgas af. In 2050 verwarmt, kookt of doucht geen enkel huishouden meer met aardgas. We stappen over op duurzame warmte. Dit is afgesproken in het Nederlandse Klimaatakkoord. Ook bedrijven maken deze ommezwaai, met als doel dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is. Gemeenten in Nederland, zo ook de gemeente Tubbergen, hebben een grote rol in de overstap naar duurzame warmte. Om de opgave te laten slagen, werken we samen met inwoners aan haalbare en betaalbare oplossingen. We zetten daarbij ook maximaal in op het nemen van energiebesparende maatregelen.

Ons doel

In 2050 wonen en werken we energieneutraal en aardgasvrij. Wij ondersteunen inwoners en bedrijven pro-actief in het proces om woningen en gebouwen meer te verduurzamen.

Hoe leverden we een bijdrage aan Verduurzamen – Op weg naar aardgasvrij wonen en werken

We hebben in 2023 sterk ingezet op het informeren, adviseren en ontzorgen van inwoners in het proces naar haalbare en betaalbare oplossingen in het verduurzamen van hun woning. Hierbij gaat het veelal om maatwerk en oplossingen achter de deur. Het energieloket - de basis van onze duurzame informatievoorziening - is geoptimaliseerd. Vanuit het energieloket zijn diverse gesprekken gepland met energiecoaches en –adviseurs die onze inwoners verder helpen met verduurzamen. Daarnaast is de mobiele showroom ingezet op markten en evenementen, het project Gas Terug is in uitvoering gebracht en er zijn diverse groene cheques vergeven om initiatieven voor het verduurzamen te stimuleren. Inwoners hebben veel gebruik gemaakt van de gemeentelijke isolatiesubsidie van 750,--. De financiële regelingen en bijeenkomsten zijn bekend gemaakt via de website, de huis-aan-huis krant, social media en een persbericht. Via de nieuwsbrieven duurzaamheid zijn inwoners voortdurend op de hoogte gehouden van de verschillende ontwikkelingen en mogelijkheden.

Op basis van de vastgestelde wijkuitvoeringsplannen voor Manderveen en Mariaparochie-Harbrinkhoek is in 2023 in samenwerking met de werkgroepen verder uitwerking gegeven aan het proces richting energieneutraal en aardgasvrij wonen en werken. In alle WUP-wijken zijn warmtescans gemaakt. De resultaten zijn in april 2023 aan de inwoners toegestuurd, waarna in Mariaparochie-Harbrinkhoek in het voorjaar een informatieavond is gehouden en energiecoaches langs de deuren zijn geweest voor aanvullend advies. Er is een concept notitie vervolg warmtetransitie in combinatie met een gereedschapskist opgesteld waarin de acties en inspanningen zijn weergegeven die in de WUP-wijken worden uitgevoerd. De notitie is een tussentijds actieplan in aanloop naar het opstellen van het warmteprogramma, zoals door het Rijk is voorgeschreven.

Het plan van aanpak energiearmoede is uitgevoerd. Er is gekozen voor een brede aanpak voor alle woningeigenaren en huurders in onze gemeente van inzet van energieadviseurs tot het verstrekken van subsidies voor het isoleren van woningen. In totaal zijn 250 bezoeken verricht aan de betreffende doelgroep en zijn voor 300 woningen subsidies verstrekt voor het nemen van maatregelen om de energierekening terug te dringen. In het najaar 2023 zijn opnieuw middelen vanuit het Rijk beschikbaar gesteld voor de aanpak energiearmoede, hiervoor is in het najaar een nieuw plan van aanpak vastgesteld.

Aanvullend aan het duurzaamheidsfonds voor bedrijven en maatschappelijk vastgoed zijn de mogelijkheden voor een duurzaamheidsfonds voor particulieren verkend. Er is in beeld gebracht welke instrumenten er zijn om verduurzamen van woningen te versnellen met als uitgangspunt haalbaar en betaalbaar. We willen de gemeenteraad meenemen in het proces en daarom vindt er begin 2024 een bijeenkomst met de raad plaats.

Actielijn 2 Opwek - Duurzame energievoorziening

Actielijn 2

Wij haken aan bij de landelijke doelstelling dat in 2050 100% van de energie duurzaam is opgewekt en committeren ons aan de uitgangspunten en opgave vanuit de RES. We gaan verder invulling en uitwerking geven aan de RES Twente 2.0 waarin we de noodzakelijke mix van wind en zon voor onze gemeente verder definiëren. Daarbij beperken we ons tot de opgave die minimaal noodzakelijk is, met een maximale inzet op zon op dak.

De doelstellingen zijn ambitieus, er moeten de komende jaren de nodige inspanningen geleverd worden. Hier willen we samen met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisatie invulling aan geven. We bundelen de krachten in het samenwerkingsverband Energie van Noordoost Twente en de regio Twente.

Ons doel

We moeten meer energie duurzaam opwekken. In 2030 moet 50% van de energievoorziening duurzaam zijn opgewekt (en in 2050 volledig). Hier willen we samen met inwoners, bedrijven en organisaties invulling aan geven.

Hoe leverden we een bijdrage aan Opwek - Duurzame energievoorziening

De kadernota windbeleid is in mei 2023 door de gemeenteraad vastgelegd, als tussenstap om te komen tot definitief windbeleid. De kadernota vormde de basis om verder in gesprek te gaan met inwoners tijdens verschillende inloopbijeenkomsten in mei en juni. In mei heeft een raadsexcursie plaatsgevonden waar de gemeenteraad in gesprek is geweest met direct betrokkenen in de zoekgebieden. De opbrengsten van de inloopbijeenkomsten en excursie meegenomen in het concept windbeleid. Oorspronkelijk was besluitvorming voorzien in juli 2023. Deze is uitgesteld, omdat de provincie Overijssel de motie Grip op Wind heeft aangenomen. Deze motie heeft geleid tot een nieuw beleidsvoornemen, dat effect heeft op de keuzes in het lokaal beleid. Het windbeleid is in de raadvergadering van 19 december 2023 door de raad vastgesteld. Het College heeft de provincie Overijssel vervolgens per brief gevraagd om het bevoegd gezag voor het zoekgebied Langeveen-Manderveen naar de gemeente Tubbergen over te dragen. Via de nieuwsbrieven zijn inwoners voortdurend op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen.

Voor het clustergebied wind Almelo-Tubbergen-Twenterand (ATT) zijn in 2023 diverse ontwikkelvarianten voor windenergie onderzocht, waaruit een PPS-samenwerkingsvariant als 1e voorkeursvariant naar voren is gekomen. Ook is een ontwikkelkader (set van afspraken waarbinnen de ontwikkeling moet plaatsvinden) vastgesteld. Daarnaast is een concrete doelstelling vastgesteld van 6-10 windturbines (jaarlijkse opgewekte energie:120-180 GWh/jr). Via nieuwsbrieven zijn inwoners voortdurend op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Tot slot is eind 2023 een verkenner aangesteld met als opdracht met alle relevante partijen in het gebied in gesprek te gaan om te komen tot een beeld van concrete mogelijkheden voor samenwerking waarbinnen de uiteindelijke windontwikkeling kan worden opgepakt.

In oktober 2023 liet de provincie Overijssel weten aan de slag te gaan met een aanpassing in het provinciale zonbeleid. De provincie wil geen zonnepanelen meer op landbouw- en natuurgrond toestaan. Dit is volgens het provinciale coalitieakkoord van 2023 en het verzoek van de rijksoverheid om de groene leefomgeving te ontzien. Bovendien blijken extra zonnevelden niet meer nodig om de gezamenlijke doelstellingen (1,3 TwH aan zonne-energie in 2030) te halen. Het is daarom niet meer nodig om gemeentelijk zonneveldenbeleid te ontwikkelen.

De RES 2.0 is in voorbereiding. In juni is via een raadsbrief een update gegeven ten aanzien het proces om te komen tot besluitvorming, dat werd voorzien voor eind 2023. Door diverse besluiten vanuit Provinciale Staten rond het zon- en windbeleid en verschillende inzichten daarin tussen gemeente en provincie, heeft het proces dusdanig vertraagd dat de besluitvorming circa een half jaar vertraging heeft opgelopen.

De Energie Coöperatie Noord Oost Twente (EC-NOT) - het regionaal energiebedrijf -, is de motor voor de ontwikkeling van lokale projecten en borgen van lokaal eigendom. EC-NOT is in 2022 opgericht en in 2023 operationeel geworden. Het is een samenwerking van Lokale energie initiatieven met de NOT-gemeenten EC NOT onderhoudt contacten met alle lokale energie initiatieven binnen de NOT gemeenten en ondersteund waar mogelijk. Daarnaast wordt samenwerking gezocht met andere professionele belangenorganisaties. In 2023 zijn de eerste projectaanvragen voor zowel zon op dak en een eerste windproject gedaan. In 2024 worden voor de grotere projecten aparte project B.V.’s gevormd en invulling gegeven aan het lokaal eigendom.

Boerengas B.V. - een coöperatie om de ontwikkeling van biogas/groengas te stimuleren - is in oprichting. De wijze waarop de NOT-gemeenten en evt. andere gemeenten kunnen deelnemen in Boerengas B.v. zijn in beeld gebracht. De gesprekken met betrokkenen zijn gevoerd en er is gezocht naar de meest geschikte vorm van samenwerking en deelname.

Aangenomen moties en amendementen

Moties

Windbeleid 1 Communicatie en participatie

In de raadsvergadering van 2 mei 2023 is de motie Windbeleid 1 Communicatie en participatie met veertien stemmen voor en vier tegen. De motie draagt het college op om:

in het specifiek over communicatie en participatie in gesprek te treden met direct betrokkenen om te kijken waar de verbeterpunten liggen als het gaat om de communicatie en participatie met betrekking tot de processen rondom windenergie.

Stand van zaken: De motie is uitgevoerd.