Programma Buitengebied in Balans

De landbouw is een belangrijke economische drager in onze gemeente en verdient een langjarig toekomstperspectief. Wij willen de agrariërs in Tubbergen half staan. Dit doen we door als gebiedspartner de komende jaren een substantiële bijdrage te leveren voor de agrarische sector. Met in het bijzonder aandacht voor een sociaaleconomisch perspectief voor het buitengebied en de leefbaarheid in het algemeen. We betrekken hierbij ook de opgaven voor water, stikstof en klimaat.
 
De toekomst van de agrarische sector en daarmee het landelijk gebied en de leefbaarheid wordt voor een aanzienlijk deel gestuurd en bepaald door Europese wet- en regelgeving. Op rijksniveau wordt dit uitgewerkt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit is door de provincie vertaald in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (concept versie bij het rijk ingediend in juni 2023). Het kabinet investeert fors in de opgaven voor water, natuur en klimaat en in de verduurzaming van de landbouw. De keuzes en investeringen in de landbouw worden gekoppeld aan verduurzaming, kringlooplandbouw, nieuwe verdienmodellen en verbetering van de positie van de agrarisch ondernemer in de keten. Dit wordt per deelgebied verder uitgewerkt middels de Gebiedsgerichte aanpak. Tubbergen maakt deel uit van de Gebiedsgerichte Aanpak Noordoost-Twente (GGA-NOT). Samen met de vier NOT gemeenten gaan we de transitie inhoud geven waarbij een realistisch perspectief voor de agrariërs een belangrijk uitgangspunt is met de kanttekening dat door bestaande en nieuwe regels de ligging van het agrarische bedrijf zowel een bedreiging als kansen kan opleveren .Waar nodig en wenselijk dragen we bij aan processen en projecten. We willen als gemeente proactief zijn: opgaven zelf oppakken, met de blik op de toekomst. Samen werken aan een leefbaar, gezond, duurzaam en toekomstbestendig Tubbergen waar het goed vertoeven is.

We gaan als gebiedspartner een substantiële en zichtbare bijdrage leveren aan het bieden van een economisch perspectief voor de agrarische sector in het bijzonder en het buitengebied in zijn algemeenheid. Vanuit onze grondhouding om uit te gaan van de kracht in de samenleving, daar waar het kan samen te werken en daar waar de gemeente een verantwoordelijkheid heeft deze te nemen, staan wij in de gebiedsprocessen naast onze agrariërs. We leveren hierbij maatwerk en zijn hierbij realistisch en duidelijk.
 
In 2026 hebben we de verkregen inzichten en de uitgewerkte plannen vanuit het NPLG omgezet in operationeel beleid gericht op de transitie van de agrarische sector. En in 2026 zijn er in deelgebieden zichtbare stappen gezet met betrekking tot zowel het perspectief voor de landbouw als de natuur-, klimaat-, en waterdoelen.

We willen als gemeente als volgt werken aan een toekomstbestendige agrarische sector:

a.    Aan het stuur zitten.

We hebben in 2023 aan veel verschillende ambtelijke en bestuurlijke tafels gezeten om de belangen van onze inwoners, agrariërs en gebiedsopgaven te behartigen. Denk daarbij aan de VNG, de P10 en de verschillende provinciale gremia.
Op dit moment is het concept Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) een belangrijke kapstok voor ons. We hebben zo goed mogelijk al die ontwikkelingen gevolgd en onze invloed aangewend waar mogelijk. In dat kader hebben we actief deelgenomen aan onder meer:

• • • de ambtelijke en bestuurlijke gebiedstafels Noordoost-Twente
    • het gebiedsteam NOT dat moet zorgdragen voor de uitvoering van het PPLG in Noordoost Twente (hierin zitten vertegenwoordigers vanuit provincie, waterschap, gemeenten, agrariërs en terreinbeheerorganisaties).
    • de verkenning van gebiedsprocessen en
    • de opstart van zogenaamde koploper projecten. 

In 2023 hebben we een zienswijze ingediend op het concept-PPLG, een (schriftelijke) reactie gegeven op de concept Landbouwvisie van de provincie en ander voorgenomen beleid van de provincie op het vlak van ruimtelijke ordening.
In al die overleggen en reacties van ons hebben we nadrukkelijk gepleit voor het belang van een perspectief voor de agrarische sector, de sociaaleconomische leefbaarheid van ons buitengebied en de behoefte aan maatwerk. Iedere gelegenheid grijpen we aan om aan te geven hoe ingrijpend de gevolgen van de stapeling van alle opgaven in Noordoost-Twente gaan zijn. 

Als gemeenten Tubbergen en Dinkelland werken we steeds nadrukkelijker samen met Losser en Oldenzaal op het thema buitengebied. Door meer massa te creëren hopen we meer aan invloed te winnen. 

b.    De keukentafel.

Ook in 2023 heeft de wethouder geregeld bezoeken gebracht aan agrariërs, de zogenaamde keukentafel gesprekken. Deze werden door beide kanten `zeer gewaardeerd. 
Ook de erfcoaches zaten geregeld aan de keukentafel bij agrariërs( en andere inwoners van het buitengebied). Dit zijn vertrouwelijke gesprekken, waarbij zij ook aandacht hebben voor het mentale welzijn van agrariër. Bij hen neemt de onzekerheid groeit en spanningen toe door uitblijvende duidelijkheid

c.    Samenlevingsgericht werken met gebieden en doelgroepen.

We zijn in 2023 veelvuldig in gesprek geweest met de agrarische sector, zowel op individueel niveau als periodiek met vertegenwoordigers van LTO, AJK en TTB.
Geregeld zijn gesprekken gevoerd met agrariërs die willen stoppen of hun bedrijfsvoering willen wijzigen. Deze proberen wij zo goed mogelijk te informeren over de ontwikkelingen en te faciliteren bij hun erftransitie of wens om te stoppen. . 
Begin 2023 is een informatieavond georganiseerd met de ervencoaches voor boerinnen. Het doel was om ook hen te informeren over de transitie en hen te inspireren. Dit gaat herhaald worden. 
In 2023 zijn we gestart om twee keer per jaar bijeenkomsten te organiseren voor de gezamenlijke gemeenteraden van de vier gemeenten NOT over hen bij te praten de ontwikkelingen en specifieke thema’s. 
In het najaar 2023 hebben we opdracht gegeven tot het laten uitvoeren van een gebiedsanalyse die in 2024 gereed komt. Deze wordt ook gedaan voor Dinkelland, Losser en Oldenzaal. Daarmee kunnen we ontwikkelingen in het agrarisch gebied beter duiden en sturen en de feitelijke uitgangssituatie beter in beeld brengen bij betrokkenen. Tevens kunnen deze gebiedsanalyses de gebiedsgerichte aanpak in NOT ondersteunen.

d.    Verdienmodellen ontwikkelen.

Zonder boeren, geen mooi Twents landschap. We probeerden in 2023 dan ook op bedrijfs- en erfniveau ondernemers, door maatwerk, ruimte te geven om eigen, nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen. Hiertoe hadden we geregeld overleg gehad met individuele agrariërs. Het belang van ruimte om te komen tot nieuwe verdienmodellen, hebben we ook herhaaldelijk op verschillende tafels ter sprake gebracht. Dit blijven we doen.

We willen de landschapskwaliteiten van Noordoost-Twente en dus ook van Tubbergen behouden en ontwikkelen. We maken ons sterk voor het behoud van ons veelzijdige cultuurlandschap, de natuur en de biodiversiteit. We conformeren ons aan de Europese doelen: het in goede staat van instandhouding brengen, hebben en houden van de huidige Natura 2000 gebieden. Dit doen we in afstemming met onze eigen wensen en inzichten.

We dragen als gebiedspartner bij aan het versterken en uitbreiden van de kwantiteit en kwaliteit van landschapsversterkende elementen. Dat doen we in het kader van en relatie tot het totale transitieproces. Met verdienmodellen voor grondeigenaren als voorwaarde biedt vergroting van kwaliteit en kwantiteit van natuur, landschap en biodiversiteit een bijdrage aan toekomstperspectief.

Als gemeente werkten we als volgt aan de borging van de kwaliteiten van landschap en natuur:

a.    Huidige Natura 2000.

Als gemeente waren we vertegenwoordigd in projectgroep voor de ontwikkelopgaven van het N2000 gebied Springendal Dal van de Mosbeek. We hebben daar het belang van onze inwoners en gemeentelijk belang behartigd. Daarnaast waren we vertegenwoordigd in de technische werkgroepen om het gemeentelijke- en inwonersbelangen te verwoorden en te adviseren op vergunning processen en bijkomende onderwerpen. 
Om de doelen voor behoud van de kwaliteiten van natuur en landschap te borgen hebben we ook ingezet op kennis- en informatiedeling. Hiervoor hebben we dit jaar verschillende projecten ondersteund en mede gefinancierd zoals de Boomdeeldagen, het Struweelhagen project en het Project Bosplantsoen van Stichting Behoud Twents Landschap. Door de deelname aan deze projecten is kennis over natuur, het landschap en biodiversiteit bij inwoners vergroot. 
Daarnaast hebben we in diverse bijeenkomsten, zowel intern als extern, met inwoners, ambtenaren en bestuurders, ingezet op kennisverbreding over alle opgaven met betrekking tot natuur en water in het buitengebied. Ook hebben we ingezet op het delen van kennis over de natuurgebieden (o.a. N2000) in Tubbergen, over de natuurdoelen, benodigde werkzaamheden en de noodzaak daarvan. 

b.    Agrariërs onderhouden het landschap.

Met onze deelname aan het project Twente bloeit is gewerkt aan een betere kans voor biodiversiteit in de toekomst. Hiermee wordt beoogd om enerzijds de biodiversiteit te vergroten door versterking van natuur en landschap (werken aan een betere groene en blauwe dooradering) en anderzijds kwalitatief beheer als reëel economisch verdienmodel in te zetten voor grondeigenaren. Er is volop gebruik gemaakt van de groene en blauwe diensten, wat leidt tot kwalitatief beheer van landschap en verbetering van de biodiversiteit.

c.    Inpassen energieprojecten.

Bij de ontwikkeling van projecten zaten we in 2023, waar mogelijk, vroegtijdig aan tafel als het gaat om ruimtelijke kwaliteit, biodiversiteit en landschapskwaliteit. We hebben gesprekken gehad met initiatiefnemers en ontwerpers en gebruiken daarbij onze landschapskwaliteiten en kenmerken als uitgangspunt voor het ontwerp. Onze landschapskwaliteit en de waardenkaart die gebaseerd is op de omgevingskwaliteit van het buitengebied is onze leidraad. We blijven ons continue inzetten op een duurzame, kwalitatieve landschappelijke inpassing die voor de toekomst bijdraagt aan landschapsherstel en/of bouw. 
Voor de omgevings- en landschapskwaliteit zijn, naast de specifieke landschapskenmerken, de landgoederen in de gemeente van groot belang. Deze zijn echter beperkt in de waardenkaart en omgevingsvisie opgenomen. Er is een start gemaakt voor een onderzoek naar de waarden en kwaliteiten van de landgoederen. Dit onderzoek wordt na af ronding vertaald naar de waardenkaart, omgevingsvisie en ruimtelijk beleid zodat de resultaten daarvan gebruikt kunnen worden bij ontwikkelingen en inpassing van projecten.

d.    Aan het stuur zitten

In ons streven om de kwaliteiten van onze natuur en landschap te borgen zien we dat het van belang is om aan het stuur te zitten waar dat mogelijk is. Daarom hebben we in 2023 aan veel verschillende ambtelijke en bestuurlijke tafels gezeten om de belangen van onze natuur en landschap te behartigen en ook kenbaar te maken dat we agrariërs nodig hebben voor onder andere het beheer van ons landschap. 
Zo waren wij vertegenwoordigd bij diverse provinciale overlegstructuren, o.a. over Natura2000, de Bossenstrategie, Ecosysteemdiensten en regelgeving over houtopstanden, wat onder andere geleid heeft tot een handreiking vanuit provincie richting gemeenten, waarin het beleid op landschapskwaliteit van Dinkelland/Tubbergen als voorbeeld gesteld wordt voor heel de provincie.  Ook heeft onze proactieve houding ertoe geleid dat voor de uitwerking van de provinciale bossenstrategie onze beleidslijn op landschapskwaliteit het uitgangspunt is geworden. We hebben iedere kans aangegrepen om kenbaar te maken hoe belangrijk ons landschap en natuur is en dat het bepalend is voor de leefbaarheid van ons gebied. 
Daarnaast is er regelmatig overleg met verschillende partijen op gebied van natuur en landschap, ‘groene regelgeving’ en ontwikkelingen in het buitengebied. Dit zijn o.a. de terrein beherende organisaties, LNV, de Wild Beheer Eenheden, landgoederen, stichtingen zoals SNMO en SBTL, vrijwilligersgroepen die bezig zijn met streekeigen landschap en particulieren die een bijdrage willen leveren voor natuur en landschap.

Werkbudget buitengebied in balans
In de begroting 2023 is, voor de gehele coalitieperiode, een bedrag van €300.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

In de perspectiefnota 2024 is het bedrag verlaagd tot €250.000.

Voor de jaarschijf 2023 was €60.000 beschikbaar gesteld. In 2023 zijn onderstaande uitgaven onttrokken aan genoemde reserve.

Uitgaven 2023:

De te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode betreffen de gebiedsanalyse, externe inhuur,  deelname aan het project “Twente Bloeit”, “onderzoek naar onze landgoederen”, crowd funding 1001 hectare kruidenrijk grasland, tijdelijke uitbreiding van capaciteit voor “buitengebied in balans” en de subsidieregeling  bedrijfsplannen “Mander Es”.

Via de Algemene uitkering is voor de uitwerking van het Nationaal Programma Landelijk Gebied een decentralisatie-uitkering toegekend.  Het bedrag van €50.000 zit in het voorstel van resultaatbestemming bij deze jaarstukken.  Een aanvulling op dit budget.

Ervencoach ++

In de begroting 2023 is, voor de gehele coalitieperiode, een bedrag van €100.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

Voor de jaarschijf 2023 was €25.000 beschikbaar gesteld. In 2023 zijn onderstaande uitgaven onttrokken aan genoemde reserve.

Uitgaven 2023:

De te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode betreffen de erfcoaches in 2024 en 2025 en de organisatie van boerinnendagen.