Samen redzaam, gezond meedoen

De komende periode 2019-2022 staat in het teken van de transformatie om de toenemende druk op het sociaal domein te verlichten. We willen onze samenleving, onze kernen en onze inwoners in hun kracht te zetten met als doel een positievere gezondheid. Tegelijkertijd willen we de ondersteuning en zorg kwalitatief goed, betaalbaar en bereikbaar houden. Om dit te realiseren werken we de komende periode aan de volgende zaken.

                                                                               Wat gaan we hiervoor als gemeente doen?                                                             Wat willen we bereiken?

Wat willen we bereiken?

Onze insteek is de gedachte dat inwoners een goed gevoel van welbevinden hebben. Los van de maatschappelijke waarde die dat heeft, is het zo dat inwoners die zich goed voelen, minder snel een hulpvraag hebben en ondersteuning nodig hebben. Daarom is de onderliggende gedachte dat we als gemeente inzetten op positieve gezondheid.  

Positieve Gezondheid[1] is de uitwerking in 6 dimensies van de bredere kijk op gezondheid. Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren. Dit is te vertalen naar de leefomgeving van inwoners en het faciliteren van positieve gezondheid. Dit doen we door passende algemene voorzieningen en ondersteuning te bieden, een goede leefomgeving in te richten en het leggen van verbindingen in de samenleving. Als gemeente zien wij ook vooral hier onze rol. Onderstaande figuur laat dat mooi zien.

De insteek van positieve gezondheid[2] sluit naadloos aan bij de zaken die we als gemeente nastreven namelijk:

• Mensen veel meer in contact te brengen met hun kracht in plaats van ze aan te spreken op hun zwakte.
• Persoonsgerichte zorg te bieden en echt aan te sluiten op persoonlijke behoeften.
• De regie bij de mensen zelf te laten en ze te helpen hun eigen beslissingen te nemen.

Daarnaast is het van belang de ondersteuning en zorg bereikbaar en betaalbaar te houden. We willen kwalitatieve goede ondersteuning en zorg bieden, vanuit de gedachte een gezin,  een plan, een regisseur voor die inwoners die het nodig hebben.

Wat gaan we hiervoor als gemeente doen?

In het plaatje hieronder is te zien hoe de ondersteuning en zorg rondom een inwoner, is opgebouwd uit een aantal lagen. Per laag wordt er gewerkt aan versterken van de positieve gezondheid van onze inwoners en het bereikbaar en betaalbaar houden van de ondersteuning en zorg.

Om de gestelde ambitie te bereiken is het ook essentieel om meer inzicht en overzicht te krijgen in de interventies  en de resultaten en effecten hiervan. Op dit moment zijn een behoorlijk aantal interventies gestart. We kunnen aangeven wat we doen, echter de effecten van de interventies zijn nog niet altijd inzichtelijk. Besturing van het sociaal domein vraagt hier wel om. Het vraagt continu om te analyseren of we de juiste dingen doen. Leveren de interventies de gewenste resultaten op, vragen veranderingen in het sociaal domein om het bijsturen, versnellen of stoppen van bepaalde interventies? Hiervoor starten we het project Grip op sociaal domein. 

Een ander belangrijk onderdeel is het actief sturen op houding en gedrag. De veranderopgave bestaat voornamelijk uit een veranderende houding en gedrag bij de professional (inclusief gemeente), de inwoner, de mantelzorger en de vrijwilliger. Dit vereist vanuit de onze kant uitleg en coaching op houding en gedrag en heldere communicatie met alle partijen over wat we van elkaar kunnen verwachten. Daarom starten we met werkateliers waarin professionals, inwoners en ambtenaren gezamenlijk na denken over de uitdagingen die er liggen. In de ateliers worden manieren bedacht om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Daarbij wordt ook kritisch gekeken naar hoe zaken nu gaan, hoe we bij kunnen sturen en hoe een ieder daar aan kan bijdragen.

Meetbaarheid

De gekozen aanpak binnen het uitvoeringsplan sociaal domein, waarbij concrete oplossingen moeten leiden tot een vermindering van de kosten is verbonden aan een aantal uitgangspunten zoals genoemd in de begroting 2019. Deze uitgangspunten zijn een gelijkblijvend cliëntenbestand, gelijkblijvende problematiek, gelijkblijvend beleid en de "kostprijs" 2019. Veranderingen hierbinnen hebben invloed op het te bereiken resultaat. Voor meerdere thema's binnen de interventieaanpak is samenwerking en draagvlak nodig met en van externe partijen. Zonder medewerking hebben niet alle interventies evenveel kans van slagen.

• Meer of gelijk aantal inwoners ervaren een goede gezondheid
• Meer of gelijk aantal inwoners bewegen voldoende
• Meer kinderen van ouders met een lage opleiding zijn lid van een sportvereniging
• Meer kinderen zijn meestal weerbaar
• Minder jongeren onder 18 hebben alcohol gedronken de laatste 4 weken

(NB. De staat van de bevolking van de gemeente Tubbergen is nu al nagenoeg optimaal wanneer dat wordt vergeleken met andere Twentse gemeenten. Het gaat nu vooral om het behouden van de goede staat.)

Corona heeft impact op de samenleving, maar hoe groot en welke impact het heeft voor onze inwoners  op de (middel)lange termijn, is op dit moment nog niet duidelijk en bovendien ook niet te overzien. Uit de eerste cijfers, o.a. de gezondheidsmonitor Jeugd, blijkt dat de geestelijke gezondheid stijgt, zoals eenzaamheid en depressies. Ook het alcoholgebruik onder jongeren is gestegen. Dit vraagt om preventie, sterke basisvoorzieningen met ontmoetingsplekken en vroeg signalering, zodat wanneer het leven weer enigszins teruggaat naar het ‘oude’, inwoners laagdrempelig ondersteuning vinden waar nodig zodat zij weer kunnen participeren.

Binnen actielijn 'Langer gezond' wordt, binnen de mogelijkheden die corona toelaat, volop ingezet op preventie. In 2021 is juist extra ingezet op preventie door o.a. het preventieakkoord. Ook is gestart met het project alcohol en drugs.

Corona zorgt wel voor vertraging, een andere manier van werken of nog niet kunnen starten van projecten.  Bij actielijn 'Langer Gezond' stagneert de doorontwikkeling samenwerking met het onderwijs. Dit omdat het onderwijs zich richt op de hoofdtaken van het onderwijs.   

Dit zijn wel inspanningen waarmee we een financieel effect beogen op de Jeugd en Wmo-maatwerkvoorzieningen. Door vertraging van deze inspanningen zal dit effect mogelijk later behaald worden.

Tot slot worden we geconfronteerd met een krapte op de arbeidsmarkt waardoor een tekort aan kwalitatieve projectleiders kan ontstaat. Dit maakt mogelijke her-prioritering van projecten (op alle actielijnen) noodzakelijk. 

Deze trends en ontwikkelingen vragen op dit moment niet om bijsturing van de actielijn 'Langer Gezond'. 

We hebben het aantal inwoners met een hulp- of ondersteuningsvraag in beeld welke worden verwezen naar een niet professionele algemene voorziening in plaats van en professionele algemene voorziening, dan wel maatwerkvoorzieningen.

Corona heeft impact op de samenleving, maar hoe groot en welke impact het heeft voor onze inwoners  op de (middel)lange termijn, is op dit moment nog niet duidelijk en bovendien ook niet te overzien. Uit de eerste cijfers, o.a. de gezondheidsmonitor Jeugd, blijkt dat de geestelijke gezondheid stijgt, zoals eenzaamheid en depressies. Dit vraagt om preventie, sterke basisvoorzieningen met ontmoetingsplekken en vroegsignalering, zodat wanneer het leven weer enigszins teruggaat naar het ‘oude’, inwoners laagdrempelig ondersteuning vinden waar nodig zodat zij weer kunnen participeren.

Binnen actielijn 'Versterken sociale basis' wordt, binnen de mogelijkheden die corona toelaat, ingezet op het versterken van de sociale basis (algemene voorzieningen). Corona zorgt wel voor vertraging of een andere manier van werken die minder effectief is. Dit geldt o.a. voor het project algemene voorzieningen en dagbesteding per kern.  

Dit zijn inspanningen waarmee we een financieel effect beogen op de Jeugd en Wmo-maatwerkvoorzieningen. Door vertraging van deze inspanningen zal dit effect mogelijk later behaald worden.

Tot slot worden we geconfronteerd met een krapte op de arbeidsmarkt waardoor een tekort aan kwalitatieve projectleiders kan ontstaat.  Dit maakt mogelijke herprioritering van projecten (op alle actielijnen) noodzakelijk. 

Deze trends en ontwikkelingen vragen op dit moment niet om bijsturing van de actielijn 'Versterken sociale basis'.

• De cliënttevredenheid Jeugd is toegenomen (CEO)
• De cliënttevredenheid Wmo is toegenomen (CEO)
• De bekendheid van cliëntondersteuning is toegenomen (CEO)
• % aantal afgegeven maatwerkvoorzieningen t.o.v. aantal inwoners verminderd (wordt reeds gemonitord)
• Het % indicaties afgegeven door een huisarts i.r.t. het totaal aantal jeugdindicaties is lager dan 2019
• Het aantal verwijzingen door huisartsen naar JGGZ is afgenomen ten opzichte van 2019
  
  

Corona heeft impact op de samenleving, maar hoe groot en welke impact het heeft voor onze inwoners  op de (middel)lange termijn, is op dit moment nog niet duidelijk en bovendien ook niet te overzien. Thema’s als eenzaamheid, financiële problemen (van o.a. ondernemers) en overbelasting van gezinssituaties zorgen naar verwachting voor een toename van hulpvragen.  Wat betreft huiselijk geweld en kindermishandeling zien we tot nu toe nog niet direct een stijging. Wel blijkt uit het GGD onderzoek naar de effecten van corona op de jeugd dat jongeren niet meer ingrijpende zaken meemaken, maar er wel meer last van hebben.

Binnen actielijn 'Zorg meer nabij' zijn meerdere projecten zoals één toegang, armoedepreventie, integrale schuldenaanpak, kindermishandeling en huiselijk geweld, vroeg signalering personen verward gedrag,  gericht op het voorkomen en vroeg signaleren van mentale en financiele gezondheidsklachten. 

Corona zorgt wel voor vertraging of een andere manier van werken die minder effectief is. Dit geldt o.a. voor het project pedagogische gezinsbegeleiding JGZ en één toegang.

Dit zijn inspanningen waarmee we een financieel effect beogen op de Jeugd en Wmo-maatwerkvoorzieningen. Door vertraging van deze inspanningen zal dit effect mogelijk later behaald worden.

Tot slot worden we geconfronteerd met een krapte op de arbeidsmarkt waardoor een tekort aan kwalitatieve projectleiders kan ontstaat.  Dit maakt mogelijke herprioritering van projecten (op alle actielijnen) noodzakelijk. 

Deze trends en ontwikkelingen vragen op dit moment niet om bijsturing van de actielijn 'Zorg meer nabij'.

• Er is voor elke inwoner een passende voorziening en/of regeling beschikbaar, waardoor zij zo optimaal mogelijk kunnen deelnemen aan de samenleving.
• Het % Tubbergse inwoners (18+) welke een (zeer) goede gezondheid ervaren blijft gelijk of neemt toe. In 2020 wordt een nieuwe Volwassenen- en ouderenmonitor uitgevoerd.

Steeds meer inwoners maken gebruik van een maatwerkvoorziening of regeling. Hierdoor lopen zorgkosten verder op, terwijl er niet meer middelen beschikbaar zijn. We willen dat de juiste zorg, op de juiste plek komt. Het is belangrijk dat we hier aandacht voor houden en kritisch naar kijken.

De impact van corona op de inzet van maatwerkvoorzieningen is erg moeilijk in te schatten. Landelijk wordt een toename van vraag naar maatwerkvoorzieningen verwacht en daarmee samenhangend verder oplopende wachtlijsten.

De mogelijkheid voor maatwerk zal altijd bestaan, de uitdaging ligt echter hoe het preventieve aanbod kan worden versterkt de stijgende vraag naar maatwerkvoorzieningen te voorkomen.

Waarbij inwoners het (tijdelijk) niet kunnen, zal altijd de mogelijkheid bestaan van maatwerk.

Tot slot worden we geconfronteerd met een krapte op de arbeidsmarkt waardoor een tekort aan kwalitatieve projectleiders kan ontstaat.  Dit maakt mogelijke herprioritering van projecten (op alle actielijnen) noodzakelijk. 

We moeten kritisch blijven op de inzet van maatwerkvoorzieningen. In sommige situaties betekent dit dat we moeten normaliseren in plaats medicaliseren. Vanuit de gedachte van positieve gezondheid gaan we dan ook vooral uit dat gezondheid meer is dan ‘niet ziek zijn’. Hierbij gaan we juist uit van wat er wel kan en mogelijk is. In plaats van wat er niet kan. Dit betekent een andere manier van aanspreken en afspreken voor bijvoorbeeld onze consulenten en de wijze van contact met inwoners. Dit vraagt scholing en ondersteuning.

Dit betekent ook dat er bij de inkoop van maatwerkvoorzieningen kritisch gekeken moet worden en waar mogelijk de opdracht gegeven moet worden om hier aan bij te dragen. Dit geld voor alle organisaties bij wie wij inkopen. Zowel binnen als buiten het sociaal domein.

Deze trends en ontwikkelingen vragen op dit moment niet om bijsturing van de actielijn 'Meer inwoners kunnen meedoen'.

Stand van zaken budget uitvoeringsplan sociaal domein

Er zijn geen afwijkingen ten opzichte van de begroting.

(Financiële) Stand van zaken uitvoeringsplan sociaal domein
Het uitvoeringsplan sociaal domein bevat de aanpak om te interveniëren op het gebied van het sociaal domein. Daarmee wordt een nieuwe fase in de transitie en transformatie van het sociaal domein gemarkeerd. Dit is nodig om ook op korte en (middel)lange termijn een betaalbaar en bereikbaar stelsel van zorg, hulp en ondersteuning te kunnen waarborgen voor de inwoners van de gemeente Tubbergen. In de begroting 2019 zijn incidentele middelen beschikbaar gesteld om uitvoering te kunnen geven aan dit plan, daarnaast zijn meerjarige besparingsopgave ingeboekt die dit uitvoeringsplan in totaliteit moet opleveren. Inmiddels zijn verschillende inspanningen uit het uitvoeringsplan opgestart en zijn ook de eerste (maatschappelijke en financiële) effecten bekend. Waar middels deze inspanningen een besparing is gerealiseerd binnen het sociaal domein, zijn deze bespaarde bedragen in mindering gebracht op de taakstelling. Dit geeft voor de gemeente Tubbergen tot op heden het volgende beeld:

(bedragen x €1.000)	2019	2020	2021	2022
Beoogde besparing begroting 2019	94	375	520	545
Behaalde besparing 2019 (PJ2)	-94	-94	-94	-94
Resterende beoogde besparing 2020	0	281	426	451
Behaalde besparing 2020 (PJ1)	0	-235	-90	-90
Resterende beoogde besparing 2020	0	46	336	360
Jaarstukken 2020	0	-46	0	0
Resterende beoogde besparing 2021	0	0	336	360
Behaalde besparing 2021 (PJ1)	0	0	-200	-175
Resterende beoogde besparing 2021	0	0	136	185

 

De behaalde structurele besparing van €175.000 is het effect van de inzet van de POH jeugd ggz. In 2019 zijn we in Tubbergen gestart met de pilot praktijkondersteuner huisartsen in de huisartsenpraktijk, een inspanning uit het uitvoeringsplan sociaal domein. De praktijkondersteuners verbreden de expertise van de huisartsenpraktijk, waardoor meer passende doorverwijzingen mogelijk zijn. Daarnaast kunnen de praktijkondersteuners de jongeren helpen zonder doorverwijzing. De resultaten van de pilot laten zien dat er in 2019 en 2020 minder doorverwijzingen zijn geweest door de inzet van de praktijkondersteuner en dus dat meer patiënten wel zouden worden doorverwezen als er geen praktijkondersteuner zou zijn geweest. Dat houdt in dat deze jeugdigen geen maatwerkvoorziening jeugdhulp nodig hebben gehad. Tevens zien we ook in de jaarcijfers dat het aantal doorverwijzingen door huisartsen daalt, dat de waarde (en daarmee de zwaarte van de afgegeven zorg) daalt en dat de verzilveringsgraad stijgt. Dit laatste betekent waarschijnlijk dat er een betere match is tussen vraag en aanbod van de zorg.

In 2020 heeft dat ca. €175.000 aan besparing opgeleverd m.b.t. jeugdhulp (o.b.v. geschatte gemiddelde kosten per traject). Tevens is het besluit genomen tot structurele inzet van de praktijkondersteuners. Deze wordt conform het besluit bij de vaststelling van de begroting 2021 in eerste instantie incidenteel gedekt voor 2021 en 2022. Voortkomende uit de opdracht om te komen tot een ombuiging voor o.a. het realiseren van nieuw beleid, wordt de praktijkondersteuner voorzien van structurele dekking. De uitgavenraming jeugdhulp wordt daarom met €175.000 structureel naar beneden bijgesteld. Deze besparing wordt toegerekend aan het uitvoeringsplan sociaal domein.

De behaalde incidentele besparing van €25.000 is het effect van de inzet van de coördinator externe verwijzingen. De coördinator externe verwijzingen levert een essentiële bijdrage aan de relatie tussen de gemeente en externe verwijzers zoals huisartsen en gecertificeerde instellingen. De doelstelling is om meer grip te krijgen op de meldingen en wijze van indiceren en te komen tot passende ondersteuning en zorg. Uit de eerste monitoring en effectmeting blijkt dat de inzet van de coördinator externe verwijzer zich zowel inhoudelijk als financieel loont. We zien dat er meer contact is tussen de externe verwijzers en de gemeente, de samenwerking verbetert en er komt meer grip op de in te zetten jeugdhulp. Financieel vertaalt zich dit door tot een incidentele besparing van €25.000. Deze besparing komt vooral door signalering van foutief gebruik van de jeugdwet en door te sturen op juiste inzet van de ondersteuningsbehoefte.

Op dit moment wordt de coördinator externe verwijzer incidenteel gefinancierd. Dat maakt dat de besparing van €25.000 incidenteel wordt toegerekend aan het uitvoeringsplan sociaal domein. Indien na de evaluatie van de pilot wordt besloten tot structurele inzet van de coördinator externe verwijzer, is een structureel budget nodig voor de inzet van deze coördinator en kan ook de besparing structureel worden gerealiseerd.