Programma Buitengebied in Balans

De landbouw is een belangrijke economische drager in onze gemeente en verdient een langjarig toekomstperspectief. Wij willen de agrariërs in Tubbergen half staan. Dit doen we door als gebiedspartner de komende jaren een substantiële bijdrage te leveren voor de agrarische sector. Met in het bijzonder aandacht voor een economisch perspectief voor het buitengebied en de leefbaarheid in het algemeen. We betrekken hierbij ook de opgaven voor water, stikstof en klimaat.

De toekomst van de agrarische sector en daarmee het landelijk gebied en de leefbaarheid wordt voor een aanzienlijk deel gestuurd en bepaald door Europese wet- en regelgeving. Op rijksniveau is dit uitgewerkt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit is door de provincie vertaald in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG). Het kabinet investeert fors in de opgaven voor water, natuur en klimaat en in de verduurzaming van de landbouw. De keuzes en investeringen in de landbouw worden gekoppeld aan verduurzaming, kringlooplandbouw, nieuwe verdienmodellen en verbetering van de positie van de agrarisch ondernemer in de keten. Dit wordt per deelgebied verder uitgewerkt middels de Gebiedsgericht aanpak. Tubbergen maakt deel uit van de Gebiedsgerichte Aanpak Noordoost-Twente (GGA-NOT). Waar nodig dragen we financieel bij aan processen en projecten. We willen als gemeente proactief zijn. Opgaven zelf oppakken, met de blik op de toekomst. Samen werken aan een leefbaar, gezond, duurzaam en toekomstbestendig Tubbergen waar het goed vertoeven is.

We gaan als gebiedspartner een substantiële en zichtbare bijdrage leveren aan het bieden van een economisch perspectief voor de agrarische sector in het bijzonder en het buitengebied in zijn algemeenheid. Vanuit onze grondhouding om uit te gaan van de kracht in de samenleving, daar waar het kan samen te werken en daar waar de gemeente een verantwoordelijkheid heeft deze te nemen, staan wij in de gebiedsprocessen naast onze agrariërs. We leveren hierbij maatwerk en zijn hierbij realistisch en duidelijk.

In 2026 hebben we de verkregen inzichten en de uitgewerkte plannen vanuit het NPLG omgezet in operationeel beleid gericht op de transitie van de agrarische sector. En in 2026 zijn er in deelgebieden zichtbare stappen gezet met betrekking tot zowel het perspectief voor de landbouw als de natuur-, klimaat-, en waterdoelen.

We willen als gemeente als volgt werken aan een toekomstbestendige agrarische sector:

1. Aan het stuur zitten. We spannen ons maximaal in om daar waar mogelijk mee te sturen aan beleidskeuzes en uitvoeringsagenda’s. We zitten expliciet aan het stuur en bedienen de knoppen om invulling te geven aan de brede opgaven die er spelen in het buitengebied. We nemen deel aan elke relevante ‘tafel' waar we de belangen van onze inwoners kunnen behartigen. Daar waar relevant zetten we actief in op lobby.
2. De keukentafel. De keukentafel is voor ons de plek waar we het maatwerk willen leveren voor gezinsbedrijven. We zien hier een belangrijke faciliterende en stimulerende rol voor onze agroconsulent, de ervencoach, het onderwijs en andere erfbetreders. Aan de keukentafel gaat het ook over de sociaal maatschappelijke kant: de mentale gezondheid en ondersteuning van de agrariërs die in een moeilijke situatie terecht zijn gekomen. We zetten als gemeente extra in op een ‘ervencoaches-plus’ die bij de begeleiding ook dit aspect invullen.
3. Samenlevingsgericht werken met gebieden en doelgroepen. We bouwen aan duurzame relaties in een krachtenveld waar de belangen ver uit elkaar liggen. We zoeken voortdurend de dialoog met de Tubbergse samenleving, maatschappelijke partners en alle andere belanghebbenden. In het bijzonder hebben we aandacht voor de transitiekansen en het bieden van een perspectief.
4. Verdienmodellen ontwikkelen. De landbouw is een belangrijke economische drager in onze gemeente. Als onderdeel van het toekomstperspectief van de gezinsbedrijven willen wij op bedrijfs- en erfniveau ondernemers, indien nodig via maatwerk, zoveel mogelijk ruimte geven om eigen, nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen. We zien deze ontwikkeling voor zowel stoppende als blijvende ondernemers.

In 2025 gaan we concreet onder meer de volgende projecten en initiatieven ontplooien en/of continueren Dat doen we vanuit ons werkbudget.

• (Voorlichtings)bijeenkomsten voor en met diverse doelgroepen, zoals met erfbetreders en erfcoaches en met jonge boeren.
• Keukentafel gesprekken en bedrijfsbezoeken: geregeld worden werkbezoeken afgelegd, zowel ambtelijk als met de wethouder (keukentafel gesprekken).
• ‘Boeren met passie’: deze column is geregeld gevuld in Op en rond de essen. 
• Deelname Bermgras Lab (i.s.m. De Land Bouwers): in deze praktijkpilot wordt onderzocht hoe het restproduct ‘bermmaaisel’ kan dienen als extra organische stof voor de landbouw.
• Inhuur en inzet erfcoaches t.b.v. grondeigenaren in het buitengebied.
• Verkenning van een gebiedsproces ManderEsch (een bestaand koplopersproject onder het PPLG): in dit komen diverse opgaven samen. De impact van de uitvoering hiervan zal dermate groot zijn, dat het huidige grondgebruik onmogelijk zal worden. Met deze verkenning willen we kijken of er draagvlak is om de opgaven in samenhang op te pakken zodat er ook toekomst blijft voor de agrarische sector. 
• Deelname aan de proeftuin ‘Toekomstbestendige landbouw in beekdalen’ (ontstaan als proeftuin onder het PPLG): de beekdalen met een restopgave voor landbouw-emissies liggen bijna allemaal in Twente. Noordoost Twente kent de grootste stapeling van opgaven in combinatie met de hoogste melkveedichtheid. Met deze proeftuin willen we bekijken welke vorm van landbouw nog mogelijk is in deze gebieden. 

Het nieuwe kabinet heeft een streep gezet door het Transitiefonds en besloten te stoppen met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Daarmee lijkt ook een einde te zijn gekomen aan het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) en is de beschikbaarheid van langjarige middelen voor de transitie van het buitengebied beperkt geworden. Dit zal betekenen dat het voor ons als gemeente en andere gebiedspartners lastiger wordt om de transitie breed en integraal te ondersteunen en de goede balans te bewaken tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, recreatie en toerisme, de mogelijkheden voor andere economische activiteiten en de kwaliteit van de leef- en woonomgeving van onze inwoners. De mogelijkheden voor gebiedsprocessen en gebiedsgerichte aanpakken zullen verminderen.

Onze gemeente is echter van mening dat de opgaven op het gebied van stikstof, natuur en klimaat voor ons buitengebied onverminderd groot blijven (vanwege onder meer Europese wet- en regelgeving). Daarnaast krijgen we hoe dan ook te maken met veel zogenaamde stoppers en een toename van sociaaleconomische en mentale problematiek op menig agrarisch erf. Om die redenen willen we niet stil blijven zitten. We willen blijven werken aan onze relaties, onze agrariërs zo goed mogelijk informeren en ondersteunen, in gesprek blijven met de verschillende stakeholders in het gebied, onze belangen en zorgen op zo veel mogelijk de relevante tafels inbrengen en kansen pakken waar die zich aandienen. 

We blijven actief samenwerken met onze gebiedspartners onder meer in het gebiedsteam Noordoost-Twente, als dit kan blijven bestaan. Met hen zoeken we naar kansen en initiatieven in het gebied die een integrale bijdrage kunnen leveren aan de verschillende opgaven. Deze stimuleren we. 

Agrariërs die gaan stoppen of in transitie willen gaan, begeleiden we zo goed mogelijk. In alle situaties zoeken we naar een balans tussen een toekomstbestendige agrarische sector, de leefbaarheid van het gebied en een hoogwaardig landschap en natuur. 

De Gebiedsgerichte Aanpak (GGA) NOT geldt ook voor het ontwikkelen van landschap en de natuur. We willen de landschapskwaliteiten van Noordoost-Twente en dus ook van Tubbergen behouden en ontwikkelen. We maken ons sterk voor het behoud van ons veelzijdige cultuurlandschap, de natuur en de biodiversiteit. We conformeren ons aan de Europese doelen: het in goede staat van instandhouding brengen, hebben en houden van de huidige Natura 2000 gebieden. Dit doen we in afstemming met onze eigen wensen en inzichten.

We dragen als gebiedspartner bij aan het versterken en uitbreiden van de kwantiteit en kwaliteit van landschapsversterkende elementen. Dat doen we in het kader van en relatie tot het totale transitieproces. Met verdienmodellen voor grondeigenaren als voorwaarde biedt vergroting van kwaliteit en kwantiteit van natuur, landschap en biodiversiteit een bijdrage aan toekomstperspectief.

We willen als gemeente als volgt werken aan de borging van de kwaliteiten van landschap en natuur:

1. Huidige Natura 2000. We werken samen met onze partners en belanghebbenden aan de realisatie van de huidige Natura 2000 opgaven in onze gemeente

2. Agrariërs onderhouden het landschap. We onderzoeken of de agrariërs een rol in het landschapsbeheer kunnen vervullen en werken daarbij actief samen met onze gebiedspartners (project Twente Bloeit).

3. Inpassen energieprojecten. We werken samen met diverse partijen aan hoge kwaliteit van ontwerp, aanleg en beheer van de landschappelijke inpassing van energieprojecten. Aan deze landschappelijke inpasbaarheid stellen we hoge eisen.

In 2025 willen we vanuit ons werkbudget expertise inhuren bij Landschap Overijssel om grondeigenaren te kunnen adviseren over inrichting en beheer van landgoederen, landschapselementen en erven, om zo ons kenmerkende landschap en natuur te behouden en te versterken en kansen voor verbetering van biodiversiteit te creëren.

Daarnaast willen in 2025 vanuit ons werkbudget (al dan niet samen met het KGO) een aantal projecten en initiatieven continueren die ook in 2024 hebben gelopen, zoals:

• Boomdeeldagen, i.s.m. Landschap Overijssel en de provincie: hierdoor worden inwoners gestimuleerd meer bomen te planten en wordt zodoende gewerkt aan meer biodiversiteit en kennisvergroting.
• Deelname aan Bosplantsoen project van Stichting Behoud Twents Landschap: door de aanleg van singels, wallen en beplanting wordt de kwaliteit van ons landschap verbeterd. 
• Poject struweelhagen: particuliere grondeigenaren worden gestimuleerd tot de aanleg van struweelhagen ten behoeve van de vergroting van de biodiversiteit en de verbetering van de kwaliteit van het landschap.
• Twente Bloeit, in samenwerking met gebiedspartijen.

4. Deelname aan een langjarig onderzoek naar de betekenis van landgoederen voor ons buitengebied, i.s.m. Landschap Overijssel en het OPG (vereniging Overijssels Particulier Grondbezit).

5. Natura2000: continuering participatie projectgroep.

• Ondersteuning (inhoudelijk, regeltechnisch, financieel) van dorpsraden, werkgroepen, stichtingen en vrijwilligers in projecten en initiatieven die bijdragen aan verbetering van natuur, landschap en biodiversiteit 
• Continuering van de deelname aan Groenblauwe diensten. Hiertoe is akkoord gegeven met de Perspectiefnota 2025 met de volgende tekst: “De Stichting Groene Blauwe Diensten Overijssel beheert voor de gemeente Dinkelland het fonds met gelden voor langjarige beheervergoedingen voor aanleg, beheer en onderhoud van landschapselementen. Het fonds is in het verleden gevuld met geld afkomstig van gemeenten en provincie. Beheercontracten worden afgesloten conform de dienstenbundel Noordoost Twente, voor een langjarige periode (21 jaar). Het fonds draagt bij aan de ambities en opgaven voor landschapsherstel- en behoud, vergroting van biodiversiteit en natuurwaarde. Ook draagt het bij aan verdienmodellen voor grondeigenaren en indirect aan de ruimtelijke kwaliteit van ons buitengebied. Naast het beheer van de fondsen verzorgt de stichting ook advisering en scholing aan hun contractanten/deelnemers. Met een eenmalige extra storting vanuit de gemeente kunnen we voldoen aan onze verplichtingen en toezeggingen, kan  de bestaande wachtlijst worden weggewerkt en kunnen de verwachte aanvragen over de periode januari 2025 -juli 2025 worden opgevangen. Vanaf medio 2025 zou naar verwachting, een vervolg van financiering van ecosysteemdiensten (beheer van landschap als maatschappelijke dienst) door de provincie plaatsvinden”. Hoe dit eruit komt te zien of dit gaat gebeuren, is nog onhelder. 

Naast deze activiteiten, blijven we actief in veel nationale, provinciale en regionale overleggen waar we de belangen van onze gemeente en inwoners behartigen en, indien mogelijk, een voortrekkersrol spelen. 

Het nieuwe kabinet heeft een streep gezet door het Transitiefonds en besloten te stoppen met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Daarmee lijkt ook een einde te zijn gekomen aan het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) en de beschikbaarheid van langjarige middelen voor de transitie van het buitengebied. Het nieuwe kabinet ziet de agrarische sector als belangrijk voor onze voedselvoorziening, natuur, landschap en cultuur. Natuur lijkt daarmee ondergeschikt te zijn aan landbouw. Voor ecosysteemdiensten en agrarisch natuurbeheer wil het kabinet langjarige vergoedingen mogelijk maken. Hoe dit eruit komt te zien, is op dit moment nog onhelder. 

Dit alles zal betekenen dat het voor ons als gemeente en andere gebiedspartners lastiger wordt om de transitie integraal te ondersteunen en de goede balans te bewaken tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, recreatie en toerisme, de mogelijkheden voor andere economische activiteiten en de kwaliteit van de leef- en woonomgeving van onze inwoners. De ruimte voor integrale gebiedsprocessen en gebiedsgerichte aanpakken zal kleiner worden.

In 2024 is de Natuur Herstel Wet in Brussel aangenomen. Deze wordt nu vertaald naar nationale wetgeving. Het is dus nog niet helder wat dit voor ons als gemeente gaat betekenen. 

Onze betrokkenheid bij Natura2000 projecten vindt plaats vanuit onze reguliere taken. 

Werkbudget buitengebied in balans (Samengevoegd met “Ervencoach ++”)

In de begroting 2023 is een bedrag van €300.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022–2026”.

Dit werkbudget is nauw verweven met : Ervencoach ++”. Beide budgetten zijn samengevoegd in het “Werkbudget buitengebied in balans”.

We verwachten uitgaven voor voor “boerinnendagen”, “erfcoaches”, “onderzoek naar onze landgoederen”, “tijdelijke uitbreiding Buitengebied in balans”, het project “Twente Bloeit”, de subsidieregeling bedrijfsplannen “Mander Es”, column Boeren met Passie”, “geografische werkzaamheden”, “boomdeeldagen” en “advisering landschap”.

We stellen voor in de jaarschijf 2025 €100.000 te putten uit de “Reserve College akkoord 2022–2026”.