Programma Toekomstbestendige gemeente Tubbergen en ambtelijke organisatie Noaberkracht

We willen onze opgaven samen met onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties aanpakken. Dit doen we door onze inwoners centraal te stellen bij alles wat we doen. We hanteren een meedenkende houding en leveren maatwerk. Bij iedere vraag of nieuwe uitdaging denken we na hoe we onze inwoners betrekken bij het bouwen aan de gemeente Tubbergen. Dit doen we vanuit open en betrokken insteek. En we zijn realistisch en duidelijk. Daar waar het kan, werken we samen en daar waar de gemeente een verantwoordelijkheid heeft, nemen we deze. We hanteren hierbij het motto: ‘Ja, mits…’ We gaan in ons werk uit van de zelfredzaamheid, de professionaliteit en de kracht van onze eigen inwoners. We zijn als gemeente proactief. Opgaven zelf oppakken, met de blik op de toekomst. Samen werken aan een leefbaar, gezond, duurzaam en toekomstbestendig Tubbergen waar het goed vertoeven is.

Dit doen we door de komende vier jaar verder in te zetten op samenlevingsgericht werken. Telkens vanuit maatwerk en de juiste balans. De gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders, de gemeenteraad en de organisatie Noaberkracht staan hierbij midden in de samenleving. We willen initiatieven uit onze kernen faciliteren en investeren waar nodig. De huidige aanpak met het Maatschappelijk Akkoord Tubbergen en MijnDorp2030 gaan we herijken. Het opdrachtgeverschap ligt hiervoor bij de voltallige gemeenteraad. Indien nodig willen we inwoners breed in de samenleving betrekken bij grote keuzes die de samenleving raken. 

Kernagenda's

In de kernagenda's zijn per kern de ambities en vraagstukken terug te vinden waar we als gemeente en inwoners gezamenlijk aan werken. De inhoud van deze kernagenda's is terug te vinden in de begrotingsapp: Kernagenda's. Afhankelijk van de uitkomsten van de herijking van het Maatschappelijk Akkoord en het proces MijnDorp2030 worden de kernagenda's in de komende periode aangepast. 

Participatiebeleid

Participatie is niet meer weg te denken in onze manier van werken. Ook landelijk is er steeds meer aandacht voor participatie. Er is een wetsvoorstel in de maak: ‘Versterking participatie op decentraal niveau’. Deze wet heeft als doel dat voor zowel de inwoners als voor gemeenten duidelijk is (1) binnen welke kaders inwoners in het beleidsproces participeren en (2) op welke wijze zij in een verschillende fase van het beleidsproces betrokken worden. In een participatieverordening maakt elke gemeenteraad deze zaken expliciet voor zijn gemeente. Het voorstel verplicht tot een uitbreiding/verbreding van de in de Gemeentewet (artikel 150) voorgeschreven inspraakverordening naar een participatieverordening. Het belang van participatie wordt groter door maatschappelijke ontwikkelingen zoals de Omgevingswet, de Regionale Energie Strategie (RES) en uitdagingen in het sociaal domein. Gemeenten hebben in principe vrijheid om te beslissen op welke wijze zij inwoners bij de verschillende beleidsfasen betrekken en hoe ze hun visie op participatie vertalen in de participatieverordening. Het is dan ook eerst van belang dat we als gemeenten bepalen hoe we participatie verder vorm willen geven. Daarvoor stellen we participatiebeleid op. Vervolgens kunnen we de stap zetten naar juridische formuleringen in een participatieverordening.

Samenlevingsgericht werken - Organisatieontwikkeling

Zorgvuldige communicatie, en meer contact met onze inwoners en partners om samenlevingsgericht te kunnen werken, vraagt naast tijd van ambtenaren, ook vaardigheden. Daarin willen we investeren. We investeren in structurele ambtelijke capaciteit om het samenlevingsgericht werken te borgen en van nieuwe impulsen te voorzien. 

In de gemeente Tubbergen werken we samenlevingsgericht. Samen met onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties kijken we naar wat we samen kunnen doen om onze kernen op de lange termijn leefbaar te houden. We zijn als gemeente open, betrouwbaar, duidelijk en transparant en (digitale) gegevens van onze inwoners zijn bij ons in goede handen. 

• MijnDorp2030. Vanuit het proces MijnDorp2030 zetten we meer in op participatie vanuit de kernen zelf en we stimuleren onze inwoners om mee te denken. We bieden ondersteuning om processen en projecten op gang te helpen of verder te brengen. We bezoeken al onze kernen als college en zijn vanuit de functie van “kernwethouder” zichtbaar en aanspreekbaar.
• Opstellen en uitvoeren participatiebeleid. Gemeenten hebben in principe vrijheid om te beslissen op welke wijze zij inwoners bij de verschillende beleidsfasen betrekken en hoe ze hun visie op participatie vertalen in de participatieverordening. Het is dan ook eerst van belang dat we als gemeenten bepalen hoe we participatie verder vorm willen geven. Daarvoor stellen we participatiebeleid op. Vervolgens kunnen we de stap zetten naar juridische formuleringen in een participatieverordening. Vanuit het participatiebeleid verkennen we ook in hoeverre het uitdaagrecht kan worden ingevoerd. Dit biedt mogelijkheden voor inwoners om gemeentelijke taken over te nemen wanneer zij van mening zijn het zelf slimmer, beter, goedkoper of anders te doen. Ook verkennen we de mogelijkheden van een online participatietool om de samenwerking met onze inwoners te versterken. 
• Samenlevingsgericht werken - organisatieontwikkeling. Verschillende interne programma’s, zoals direct duidelijk, mediation & klachtbemiddeling en methodische werken dragen bij aan de borging van het samenlevingsgericht werken bij de ambtenaren. Structurele inzet van buurtmannen en buurtvrouwen, adviseurs samenlevingsgericht werken en het meer inzetten van communicatieadvies zorgen voor een stevige toekomstbestendige basis. 

Herijking MAT/MijnDorp

Er is een startnotitie opgesteld als eerste stap in het proces voor de herijking MAT/MijnDorp.  Het opdrachtgeverschap voor de herijking ligt bij de voltallige gemeenteraad. Er is een raadswerkgroep gevormd bestaande die aan de slag gaat met de probleemstelling die is geformuleerd:  Hoe en onder welke uitgangspunten wil de gemeenteraad samen met de inwoners van de gemeente Tubbergen werken aan de toekomst van onze kernen? En hoe verhoudt zich dat tot de huidige werkwijze van het MAT – Mijn Dorp?  De komende periode wordt hier invulling aan gegeven. 

Participatiebeleid

In oktober 2022 heeft een themabijeenkomst plaatsgevonden met de raad om input op te halen voor het participatiebeleid en de participatieverordening. Onder andere de komst van de Omgevingswet vraagt om participatiebeleid en naar verwachting is elke gemeente binnenkort ook wettelijk verplicht een participatieverordening vast te stellen. Het participatiebeleid en de participatieverordening zijn inmiddels in concept gereed. Op 18 september 2023 vindt een gezamenlijke radenbijeenkomst plaats met de gemeenteraad van Dinkelland en Tubbergen waar zij over beide onderwerpen worden geïnformeerd. Najaar 2023 vindt vervolgens besluitvorming plaats. 

Samenlevingsgericht werken

• Samenlevingsgericht werken kent een duidelijk kader: De kernboodschap Samenlevingsgericht werken is vastgesteld, inclusief een vertaling naar een slogan en medewerkersprofiel. De kernboodschap wordt verankerd in bestaande communicatie middelen.  
• Samenlevingsgericht werken is goed georganiseerd: Er is een Coach en een Adviseur samenlevingsgericht werken gestart en het nieuwe team Samenlevingsgericht werken is geformeerd
• De ambtelijke organisatie staat dichtbij inwoners: De werkwijze met buurtmannen en buurtvrouwen wordt voortgezet, zij  worden vanuit team Samenlevingsgericht werken begeleidt, gecoacht en ondersteund.
• Specifieke inzet op afdeling Openbare Ruimte: Bij organisatieonderdeel Openbare Ruimte is gestart met de ontwikkeling van een routekaart en een herkenbare eenduidige aanpak (met instrumentenkoffer) voor samenlevingsgericht werken bij projecten in de openbare ruimte. 

Met Noaberkracht hebben we een sterke en krachtige organisatie staan. We zien het als onze verantwoordelijkheid om de kracht en sterkte van Noaberkracht ook voor de toekomst te verzekeren. Dat betekent ook dat we vernieuwend en creatief opereren op een veranderende arbeidsmarkt. Maatschappelijke opgaven worden groter en complexer. Ze vragen door de tijd heen om andere antwoorden, aanpakken en resultaten. Wij willen dan ook dat Noaberkracht voor onze inwoners de komende jaren op elk moment een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening biedt. Daarmee is onze ambitie om de inwoners van Tubbergen nu en in de toekomst passende antwoorden te (blijven) geven op bestaande en nieuwe maatschappelijke vraagstukken.

Een sterk en toekomstbestendig Noaberkracht.

• We zetten in op het samen met de gemeente Dinkelland versterken van de ambtelijk (strategische) capaciteit van Noaberkracht.
• We zetten in op het samen met de gemeente Dinkelland door ontwikkelen van de Noaberkracht organisatie, langs verschillende actielijnen.
• We participeren actief in het verkennende onderzoek naar de ambtelijke samenwerking tussen Noaberkracht en de gemeente Oldenzaal en sturen op concrete uitkomsten.

Verkenning samenwerking Oldenzaal

In januari 2021 is het rapport van BMC “Toekomstbestendigheid Noaberkracht” opgeleverd. Een belangrijke conclusie was dat Noaberkracht voor de eerstkomende jaren toekomstbestendig is. Maar ook is de inschatting dat de toekomstbestendigheid op de (middel)lange termijn onder druk komt te staan. Op basis van het BMC rapport hebben de 3 gemeenteraden van Dinkelland, Tubbergen en Oldenzaal aan de directies de opdracht gegeven te verkennen in hoeverre ambtelijke samenwerking tussen deze 3 gemeenten een antwoord kan geven op de vraag "Hoe blijven wij toekomstbestendig?". De verkenning naar de ambtelijke samenwerking is in het voorjaar van 2023 afgerond, waarna het proces van ambtelijke verkenning is verschoven naar bestuurlijke besluitvorming.  De drie colleges hebben de gemeenteraden geadviseerd om: 

• nu te kiezen voor opgavegericht samenwerken om huidige en toekomstige maatschappelijke opgaven van antwoorden te voorzien. Het gaat hierbij om duurzaamheid, energietransitie, migratie, veiligheid en het onderzoek naar samenwerking op het gebied van binnensportaccommodaties;
• voor de lokaal uit te voeren opgaven met kracht te blijven inzetten op doorontwikkeling en toekomstbestendigheid van de ambtelijke organisatie;
• te onderzoeken wat nodig is om tot een toekomstbestendige informatievoorziening (ICT) te komen in gezamenlijkheid met andere Twentse gemeenten. 

Besluitvorming hierover door de drie gemeenteraden is voorzien in het najaar van 2023. 

Programma organisatieontwikkeling

Het geld dat middels het coalitieakkoord beschikbaar is gesteld voor de actielijn "Een sterk en toekomstbestendig Noaberkracht", is overgeheveld naar Noaberkracht. Het zijn allemaal budgetten die het thema organisatieontwikkeling raken, wat opgepakt wordt binnen Noaberkracht. In 2023 heeft Noaberkracht de beschikbare budgetten onder andere ingezet voor de volgende acties:

Samenlevingsgericht werken is goed georganiseerd

Er zijn in juni/juli zowel een coach als een adviseur samenlevingsgericht werken gestart.  Het nieuwe team Samenlevingsgericht werken is geformeerd en is gestart met een traject om te komen tot een duidelijk kader en een duidelijke opdracht. De werkwijze met buurtmannen en buurtvrouwen wordt voortgezet. De buurtmannen en vrouwen worden vanuit team Samenlevingsgericht werken begeleid, gecoacht en ondersteund. Dit is structureel geborgd voor de toekomst.

Wet Open Overheid (Woo)

Er worden voorbereidingen getroffen om openbaar gemaakte documenten bij alle Woo-verzoeken actief openbaar te maken door middel van publicatie. Daarmee worden deze documenten voor een ieder toegankelijk gemaakt. Dit is conform de bepalingen die in de Woo zijn opgenomen ten aanzien van actieve openbaarmaking. Om publicatie mogelijk te kunnen maken, zijn drie verschillende websites in ontwikkeling, één voor de gemeente Dinkelland, één voor de gemeente Tubbergen en één voor Noaberkracht. De lancering van deze websites zal naar verwachting na de zomer gerealiseerd kunnen worden. 

Naast bovengenoemde ontwikkelingen omtrent publicatie worden er verschillende werkzaamheden uitgevoerd om een kwaliteitsslag te maken bij het behandelen van Woo-verzoeken. Een belangrijk onderdeel bij het behandelen van Woo-verzoeken is het anonimiseren van gegevens, zoals persoons- en functiegegevens. Er is een richtlijn uitgewerkt met duidelijke kaders voor het anonimiseren van gegevens. Dit bevordert dat documenten consequent geanonimiseerd kunnen worden. Verder is er een nieuwe tool aangeschaft voor het anonimiseren, die het anonimiseren sneller, gemakkelijker en goedkoper moet maken. Deze wordt na de zomer uitgerold.

Veiligheid werkplekken en weerbaarheid

Het ministerie van Binnenlands Zaken heeft geconstateerd dat we qua beveiliging van mensen en documenten op alle punten nu voldoende scoren. Bijna alle collega's van team Telefonie en team Burgerzaken hebben deelgenomen aan de jaarlijkse herhalingscursus van de agressie training. Eén groep moet deze in het najaar 2023 volgen. Het is de bedoeling dat ook de teams Handhaving hieraan gaan deelnemen.  Het agressie protocol is opnieuw bekeken en voldoet. De bijbehorende acties moeten beter worden geborgd.  Er is een actieplan opgesteld om borging te hiervan te realiseren.

Arbeidsmarktbenadering en communicatie

Er is een nieuwe website "werken bij Noaberkracht", die is verder door ontwikkeld. Het medewerkersprofiel is vastgesteld. Er is gewerkt aan het maken van een hybride on- en offboarding programma, dat naar verwachting eind 2023 operationeel zal zijn.

Leren en ontwikkelen

Er wordt gewerkt aan een proactieve leercultuur. Als onderdeel hiervan is vanaf september 2023 de academie live! Dit is een digitale leeromgeving, gebaseerd op het personeelsinformatiesysteem dat we al hadden.
Er wordt geïnvesteerd in goed kwalitatief aanbod vanuit de academie, passend bij de strategische doelen van de gemeenten, en passend bij alle afdelingen. 

Vitaliteitsbeleid

Op basis van de nota Eigen regie op fit wordt middels een uitvoeringsplan invulling gegeven aan vitaliteit. In juni 2023 is de behoefte gepeild onder medewerkers van Noaberkacht inzake vitaliteit. Deze behoefte dient als basis voor het uitvoeringsplan. Vanaf het najaar van 2023 zal er een activiteitenkalender worden gepresenteerd op het gebied van vitaliteit. Deze activiteiten worden onder andere via de academie aangeboden.

Onderhoud organisatie

In de groei van de organisatie en de noodzakelijke aandacht van leidinggevenden voor medewerkers is aanleiding gezien onderhoud te plegen aan de organisatie. Zo is het organisatieonderdeel Sociaal Domein per 1 april opgedeeld in een tweetal nieuwe organisatie onderdelen Sociaal en Samenleving. Alle taken gemoeid met vrij toegankelijk voorzieningen zijn ondergebracht in het onderdeel Samenleving en de niet vrij toegankelijke voorzieningen in het orderdeel Sociaal. Per 1 april is het onderdeel Sociaal onder leiding van een nieuwe leidinggevende van start gegaan. Per september is het nieuwe onderdeel Samenleving onder leiding van een nieuwe leidinggevende van start gaan. In dit onderdeel zijn ook de teams ondergebracht die ondersteuningstaken uitvoeren voor zowel Sociaal als Samenleving. Een aantal onderdelen uit het organisatieonderdeel Fysieke Leefomgeving, vastgoed en bedrijvigheid zijn samengevoegd met de vrij toegankelijke voorzieningen in het onderdeel Samenleving. Het team APV bijzondere wetten is van het organisatieonderdeel Publieke dienstverlening over gegaan per 1 april naar het organisatieonderdeel Fysieke Leefomgeving.

Strategisch vermogen
Met het oog op het versterken van het strategisch vermogen worden het programmabureau (programmaregisseurs) en het team concern control ondergebracht in een nieuwe organisatie onderdeel Strategie Programma en Control met een eigen leidinggevende in de loop van 2023.  In het 2e kwartaal is de werving van een tweetal strategen en een leidinggevende voor het organisatieonderdeel Strategie Programma en Control gestart. Per september is één strateeg gestart. De werving van een tweede strateeg en een leidinggevende gaat in het najaar op herhaling. Eerste verkennende gesprekken hebben plaatsgevonden om organisatie breed in company een training strategische beleidsadvisering aan te bieden aan beleidsadviseurs.

Capaciteitsonderzoek Berenschot

Sinds de vorming van Noaberkracht is efficiency een basisprincipe voor het organiseren van het werk geweest. Noaberkracht is efficiënt georganiseerd. Hetgeen extern werd bevestigd door het BMC rapport.  En uit meer globale benchmarks (vensters voor bedrijfsvoering) blijkt, jaarlijks, eveneens dat Noaberkracht een efficiënt ingerichte organisatie is.

Tegelijkertijd vragen snel veranderende maatschappelijke ontwikkelingen en de roep vanuit de samenleving om democratische vernieuwing om een organisatie die zich organiseert vanuit het basisprincipe "de mens en samenleving centraal". Oftewel Samenlevingsgericht werken.  Het bieden van maatwerk, het samenwerken met de samenleving en het continue schakelen op veranderende inhoudelijke thema's en crises  brengt in-efficiency met zich mee. Deze spanning wordt binnen Noaberkracht ook als zodanig ervaren. 

Om de ervaren werkdruk te objectiveren, hebben we bureau Berenschot opdracht gegeven onderzoek te doen naar de capaciteit van Noaberkracht in relatie tot maatschappelijke opgaven en ambities. Een onderzoek naar de passenheid van de capaciteit organisatie breed.

Er is een Benchmark gedaan waarin de formatie en de kosten van Noaberkracht zijn afgezet tegen andere vergelijkbare gemeenten en samenwerkende gemeentelijke organisaties. Kijkend naar de totale apparaatskosten (primair proces en overhead) per inwoner dan zien we dat deze  bij Noaberkracht 11% lager zijn dan gemiddeld bij de referentie organisaties, terwijl de opgave bovengemiddeld is.

Berenschot adviseert om in eerste instantie de energie te richten op optimalisatie van de bedrijfsvoering door te sturen op de capaciteitsdrijvers. Dat vermindert de druk op de capaciteit en daarmee eveneens de werkdruk. In tweede instantie adviseert Berenschot om bij te sturen op capaciteitsomvang. 

Migratieketen
Door grootschalige vluchtelingenstromen wordt helder dat de inrichting van de Nederlandse infrastructuur voor vluchtelingen ontoereikend is. Gemeenten krijgen van het rijk een forse opgave in de hernieuwd vorm te geven migratieketen die landelijke, regionale en lokale kaders kent. Dit gaat een opgave van betekenis zijn voor zowel de gemeente Dinkelland als Tubbergen en daarmee voor Noaberkracht. De reikwijdte van de opgave bezien vanuit ambtelijke capaciteit in een krappe arbeidsmarkt en financiële consequenties is op dit nog niet ten volle te overzien. 

Financieel gezond blijven betekent dat ons uitgangspunt is dat we begrotingen maken die structureel in evenwicht zijn en ervoor zorgen dat de financiële middelen worden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn: de goede dingen doen voor onze samenleving. We zetten in op de realisatie van ambities maar houden ook balans door voorzieningen en afgesproken reserves te borgen. Daarbij sturen we op een efficiënte en effectieve P&C-cyclus en een transparante en goed controleerbare financiële gemeentelijke huishouding. De belastingen indexeren we overeenkomstig de bestendige beleidslijn jaarlijks met het consumentenprijsindexcijfer van het CBS. 

Een structureel en materieel sluitende (meerjaren)begroting waarbij we de stijging van de lokale lasten zo beperkt mogelijk willen houden.

We gaan op een realistische en behoedzame manier om met de beschikbare middelen wat betekent dat:

• We structurele uitgaven dekken met structurele inkomsten.
• We (mogelijke) verliezen en tegenvallers signaleren en verwerken in onze (meerjaren)begroting zodra deze zich aandienen en dat we winsten en meevallers pas verwerken als deze daadwerkelijke zijn gerealiseerd.
• We indexeren de ozb-tarieven jaarlijks met het consumentenprijsindexcijfer van het CBS zodat er een meeropbrengst ontstaat conform dit indexcijfer.
• Voor de tarieven op het gebied van afval en riool gaan we uit van 100% kostendekkendheid.

Financiële onzekerheid

Met de val van het kabinet blijft de onzekerheid over de meerjarige financiële positie van de  Nederlandse gemeenten naar verwachting nog wel enige tijd voortduren.  Dat betekent voor gemeenten blijvende onzekerheid over de jaren vanaf het zogenaamde ravijnjaar 2026.  In het kort gaat het om de volgende punten die ook in de resolutie zijn opgenomen:

• Het structureel ophogen van het gemeentefonds en herstellen van het accres vanaf 2026. Rekening houdend met de toegezegde structurele 1 miljard extra vanaf 2026 zit hier nog steeds een tekort van € 3 miljard.
• Het definitief schrappen van de opschalingskorting (betreft € 1 miljard)
• Een toereikende en stabiele indexering van het gemeentefonds om loon-, prijs- en volumeontwikkelingen op te kunnen vangen, inclusief de stijging van de zorgvraag. 

    

Actelijn 1 Samenlevingsgerichte bestuursstijl	2023	2024	2025	2026
werkbudget participatie		30.000	30.000	40.000

  

In de perspectiefnota 2024  is een bedrag van €100.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve Coalitieakkoord 2022 – 2026”.   Voor de jaarschijf 2023 kan nog worden geput uit het overgehevelde budget vanuit 2022. 

Er zijn géén vermeldenswaardige financiële ontwikkelingen in 2023.